Allereerst een ode aan de stille helden in Afrika. De jonge moeder Sephora in het schoolcomité. Ze kijkt mee met het docententeam hoe onderwijs aan kinderen uit het dorp goed vorm kan krijgen. Of boer Jonathan, die op zijn brommertje de boerengroepen in zijn omgeving bezoekt. Hij bevordert kennisuitwisseling tussen de groepen, waardoor de lokale voedselproductie toeneemt en er meer bestaanszekerheid komt.
Er zijn ook stille helden in Nederland. ”Van Drachten tot Goes.” Ik ontmoette er in de afgelopen weken honderden op onze vrijwilligers- en ondernemersavonden. Wekelijks zetten ze zich in voor de kwetsbare ver weg. Ze organiseren een fietstocht of houden een potgrond-, krentenbrood-, hortensia- of nog-zo-veel-meer-actie. Ze zijn vrijwilliger in de kringloopwinkel of chauffeur voor onze gasten uit Afrika, Azië en Midden-Amerika wanneer die op Schiphol arriveren. Ze vertalen onbetaald rapportages vanuit het Frans, Engels en Spaans, zodat betrokken donateurs weten waar hun gedoneerde geld terechtkomt. Ze organiseren zich in lokale businessgroepen en bouwen aan een relatie met ondernemers in Ethiopië. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Reden voor een feestje dus. De ontwikkelingssamenwerkingssector vierde dat onlangs in debatcentrum Rode Hoed in Amsterdam. Die stille helden komen daar niet zo snel op af. Ook nu niet. Maar hoewel ze niet in de zaal zaten, waren ze toch aanwezig. Daar zorgde Sara Kinsbergen voor. Sara is zeg maar de professor van stille helden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij vroeg zich af waarom het Malieveld in Den Haag zo leeg was toen de bezuinigingen voor ontwikkelingssamenwerking waren afgekondigd. Nee, ze had niet gehoopt op een veld vol organisaties met eigen logo’s en spandoeken, roepend om meer budget. Dat leek haar juist geen goed signaal. Ze droomde dat het veld vol was gestroomd met al die stille helden die zich in het land inzetten voor anderen. Mensen die staan voor vrede en een rechtvaardige wereld. Verlangen naar een overheid die ook over de grens kijkt, net als zij. Een grote, diverse groep mensen uit verschillende kerken, bewegingen en organisaties, maar met één boodschap: laten we als burgers en overheid van Nederland staan voor solidariteit dichtbij en ver weg.
„Dat het veld niet volstroomde met burgers hebben we misschien wel aan onszelf te danken”, zei Sara Kinsbergen in Amsterdam. „Veel ontwikkelingsorganisaties dachten het zelf wel te kunnen doen met subsidies van de overheid. We vergaten het gesprek met de burger te blijven voeren. Is dat niet de reden dat het zo stil bleef op het Malieveld?”
Sara bezocht onlangs met een ambtenaar vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken twee stille helden uit Culemborg: Henk en Corrie, twee gewone Nederlanders die op eigen initiatief een project zijn gestart voor hun naasten ver weg. Zij sturen Sara en al hun donateurs elk jaar een handgeschreven jaarverslag over de projecten die ze wereldwijd steunen. Ze voeren het gesprek over het belang van oog hebben voor je naaste over de grens. „We zouden allemaal wat meer als Henk en Corrie moeten zijn in de samenleving”, betoogde Sara.
Nu is Sara niet het type dat met een pessimistische boodschap afsluit. Ze riep de zaal op: „Laten we een diensttijd invoeren in onze organisaties. Elke medewerker gaat acht uur in de maand het land in. Praat met de man en vrouw op straat. De kapper, de groenteboer en de vrijwilligers in het buurthuis of de kringloopwinkels. Vraag hen eens hoe ze naar de wereld kijken. Luister vooral! En na een jaar staan we dan met al die mensen op het Malieveld. Een vol Malieveld, mensen. Alle organisaties laten hun logo’s en spandoeken thuis en nemen hun hart mee. We gaan daar staan en iedereen verwoordt op een eigen manier de boodschap voor een rechtvaardige wereld, voor vrede en voor veiligheid.”
Nu weet ik wel dat de gemiddelde RD-lezer niet snel op het Malieveld te vinden is. De stille helden staan liever in de winkel of gaan rustig door met de acties die ze voeren. Daarom draai ik het om: mevrouw Klever, als kandidaat-minister van het prachtige ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking ontvangt u bij dezen een uitnodiging om de stille helden in Nederland en Afrika te bezoeken. Ze staan u enthousiast te woord over hun prachtige (vrijwilligers)werk. Drink samen een kop koffie en luister naar hun verhalen die ontwikkelingssamenwerking 75 jaar lang hebben mogelijk gemaakt.
Deze column verscheen in het RD op 25 juni 2024