Het is half november 2022. De fonio-oogst is binnen. Toch is er snel een tekort aan fonio. Daarom bestelde Marie het graan bij een markthandelaar. Want ze heeft de fonio hard nodig. Halverwege de middag komt ze weer aan in het dorp. Ze stopt en laat de emmer zien waarin ze de bijna 3 kilo fonio die ze die ochtend kocht, vervoerd.
Fonio als medicijn
In dorpen op het platteland van Tsjaad is fonio een redelijk bekend product. Zeker als de oogst net geweest is, kopen veel mensen deze kleine graansoort. Het gewas is voedzaam en rijk aan mineralen en aminozuren.
Dat is ook de reden waarom Marie naar de markt ging vanmorgen. Ze vertelt dat haar buurman ziek is. De fonio kocht ze voor hem, want vanwege de hoge voedingswaarden gebruikt ze het als medicijn. Omdat veel mensen in deze periode van het jaar fonio kopen, bestelde ze vooraf 3 kilo fonio bij een markthandelaar. Dat kostte haar 2.500 CFA (3,80 euro); een redelijke prijs.
Fonio: graan voor Tsjaad
Samen met partnerorganisaties in Tsjaad start Woord en Daad in 2023 met een project om kleinschalige boerin
en te ondersteunen bij de fonio teelt. We leggen bij vier gemeenschappen demonstratievelden aan. Hier kunnen de boeren de theorie uit de training in de praktijk zien.
Het zuiden van Tsjaad is geschikt voor de fonio teelt. Fonio groeit ook op arme zandgrond en kan goed tegen het klimaat. De boeren versterken hun voedselzekerheid met de oogst en door fonio te verkopen stijgt hun inkomen. De vraag naar fonio is goed.
'Doe wat goed is voor de mensen'
Daken van metaal of riet
Ook Marie ziet het wel zitten om fonio te verbouwen. Als ze die kans zou krijgen, zou ze het ploegen van haar akker zou ze aan jongens uit het dorp overlaten, vertelt ze. De rest van het werk kan ze samen met haar familie doen. Marie neemt afscheid en vervolgt haar weg door het dorp.
De huizen in het dorp zijn gebouwd van bakstenen. De daken zijn van metalen golfplaten of riet. Eén huis springt in het oog. Het dak is kapot en lijkt weinig bescherming te bieden tegen regen. Voor het huis zit een oude vrouw op een kruk.
Eenzaamheid doorbroken
Berthe Guelemgoto, de oude vrouw, bevestigt dat het dak kapot is. Als het in de regentijd hard regent, biedt het geen bescherming. Dan zoekt ze buiten een plekje dat droger is dan binnen. De oude vrouw heeft tijd voor een praatje. Ze heeft alle tijd. Bezoek is altijd welkom, dat doorbreekt haar eenzaamheid. Helaas is bezoek schaars.
Hoe oud ze precies is weet ze niet. Zelf schat ze haar leeftijd op 70 jaar, maar volgens omstanders is ze ouder. Vroeger werkte ze op het land. Nu is ze oud en blind aan één oog. Werken gaat niet meer. De oude vrouw is afhankelijk van de hulp van anderen. In Tsjaad is het gebruikelijk dat familie naar elkaar omziet, maar Berthe is alleen. Haar man is zo’n 20 jaar geleden overleden en kinderen hebben ze nooit gekregen. In Moundou en N’Djamena, twee grote steden een eind bij het dorp vandaan, wonen nog een aantal neven en nichten.
‘Ik leef van mijn vertrouwen op God,’ vertelt ze. Haar dagen brengt ze door bij haar huis. Soms gaat ze naar de markt en op zondag naar de kerk. De kleine gemeente waar ze lid is, heeft niet de mogelijkheid om haar te ondersteunen. Als het tijd is om afscheid te nemen, geeft ze nog een levensles mee: ‘wees goed voor armen en help vluchtelingen, doe wat goed is voor de mensen.’
